Afgelopen jaar kreeg Viruswaarheid van de voorzieningenrechter gelijk in de rechtszaak tegen de avondklok. De staat maakte misbruik van een noodbevoegdheid en kon de noodzaak niet onderbouwen. De reactie van het kabinet verbaasde vriend en vijand door binnen vier uur een zitting te regelen bij rechter Tan-De Sonneville van het Gerechtshof Den Haag. De illusie van een onpartijdige rechtspraak werd als een ballon doorgeprikt door het vonnis nog dezelfde dag buiten werking te stellen.
De aanloop naar de avondklok was op zichzelf al een blamage voor een democratische rechtsstaat. Op 4 november 2020 nam de Tweede Kamer namelijk een motie aan dat er geen avondklok mocht komen. Met zijn brief van 13 november 2020 bevestigde minister Grapperhaus de uitvoering van deze motie, maar uit Wob-stukken volgt dat Grapperhaus met een dikke middelvinger naar het parlement toch opdracht gaf om de invoering van een avondklok voor te bereiden.
Nauwelijks een maand later kwam de NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) bij het Catshuisoverleg met een uitgewerkt tijdpad om half december 2020 de maatregel in te voeren. Kennelijk was deze planning te optimistisch en volgde het OMT op 19 januari 2021 met een dringende oproep deze maatregel alsnog te nemen. Interne communicatie van de ministeries laat zien dat er grote twijfel bestond over de juridische houdbaarheid, maar de landsadvocaat meende dat met een ‘welwillende rechter’ de maatregel stand zou houden. Op 23 januari 2021 was heel Nederland door haar eigen regering in nachtdetentie gezet.
Nu blijkt dat de staat het gerechtshof ook nog misleidde met een valse, te optimistische grafiek over het te verwachten effect op de verspreiding van het virus. De landsadvocaat nam deze over uit een presentatie van Jaap van Dissel op 20 januari 2021 aan de Tweede Kamer, die afkomstig zou zijn uit een op 14 november 2020 gepubliceerd onderzoek van Brauner et al met als titel The effectiveness of eight non-pharmaceutical interventions against Covid-19 in 41 countries.
De echte grafiek van deze publicatie laat echter een veel grotere onzekerheid zien, met zelfs een mogelijke negatieve uitkomst op het aantal besmettingen. Maarten Keulemans van de Volkskrant is er ook nu weer als de kippen bij om de ‘vergissing’ van de staat te relativeren. Ach, Van Dissel gebruikte weliswaar een op dat moment achterhaalde grafiek, maar dit zou geen wezenlijk verschil maken. De onzekerheid van het te verwachten effect was geen 4 procent tot 31 procent, maar -2 procent tot 22 procent afname. Wat maakt het allemaal uit.
Maar Keulemans gaat hiermee voorbij aan de kern van het schandaal, namelijk dat de staat de gehele bevolking een fundamenteel vrijheidsrecht ontnam op basis van een valse voorstelling van zaken. Als de overheid een maatregel neemt die sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer voorkwam, dan mogen wij als burger toch op zijn minst verwachten dat dit met de grootst mogelijke zorgvuldigheid gebeurt. De noodzaak en het te verwachten positieve effect moeten dan buiten elke twijfel staan. Daarin past niet het gebruik van een vervalste grafiek met een te rooskleurig beeld van het te verwachten effect. Achteraf blijkt de invloed van deze draconische maatregel inderdaad niet meetbaar. De huidige minister van Volksgezondheid Kuipers noemde de avondklok in de talkshow Beau zelfs een ‘ongecontroleerd experiment’.
Zou de staat de juiste grafiek gebruikt hebben, dan had de landsadvocaat moeten erkennen dat het effect uiterst onzeker is en de maatregel mogelijk zelfs een mogelijke negatieve uitwerking heeft op het aantal besmettingen. De vraag is of het gerechtshof dan nog had kunnen oordelen dat de Staat voldoende onderbouwde dat de avondklok ook effect heeft, of dat hij hier in ieder geval in redelijkheid van mocht uitgaan.
De wet geeft procespartijen de mogelijkheid een uitspraak te herroepen, als er feiten bekend worden die zozeer de verdenking van bedrog rechtvaardigen, dat de bedrogen partij de mogelijkheid moet krijgen deze zaak nogmaals aan de rechter voor te leggen. Viruswaarheid laat deze week een dagvaarding uitbrengen om de Avondklokzaak te heropenen. Wordt vervolgd.
