In de jaren zestig van de vorige eeuw studeerde ik sociale geografie. Ik vond culturele antropologie een interessant vak. Het bestuderen van de culturen en religies van diverse volken stond hierbij centraal. Tijdens mijn studie ging het met name over volkeren waar de moderne tijd (die van de zestiger jaren) nog niet was doorgedrongen.
De meeste van die volkeren hadden (net zoals de vroegere mensheid) weinig kennis over de oorzaken van natuurverschijnselen. Vooral zonsverduisteringen waren voor hen angstaanjagend. De goden moesten wel erg boos zijn om het overdag ineens zo donker te laten worden. Het stamhoofd en de sjamanen of religieuze voorgangers riepen dan op om bijvoorbeeld dieren of mensen te offeren om de goden weer gunstig te stemmen. En zie daar: de zon kwam terug. Dat wonder bevestigde ook nog eens de macht en wijsheid van die leiders.
Vanaf het moment dat een volk begreep wat de reden was van de zonsverduistering, besefte men dat er geen specifieke actie moest worden ondernomen om het zonlicht terug te krijgen. Ze leerden zelfs te berekenen wanneer zo een zonsverduistering zou komen.
Teruggeworpen in de tijd
Ik zie veel overeenkomsten tussen de coronacrisis nu en volkeren in vroegere tijden. Een grote ziekte-uitbraak werd heel vroeger ook als een straf van de goden gezien. Men deed wat de religieuze leiders (priesters en sjamanen) vroegen om die goden gunstig te stemmen. Bidden, offeren en je op een bepaalde manier kleden of gedragen. Als de ziekte overging dan was dat natuurlijk te danken aan dat bidden of offeren. Niet alleen dieren, maar ook wel mensen. Als de ziekte nog steeds veel slachtoffers maakte dan zeiden de leiders dat het volk niet voldoende had gebeden of geofferd. Het was hun eigen schuld! En hups, er werden meer nieuwe offers gebracht. Tot en met het offeren van kinderen.
In deze crisistijd gebeurt iets vergelijkbaars. Of ik nu Rutte, De Jonge, Grapperhaus of Bruls hoor spreken over de ontwikkelingen in de laatste zes weken, het is allemaal onze schuld. Wij doen niet wat de hoge machten van ons vragen en worden gestraft met meer besmettingen en zieken. Doe nu toch eindelijk wat de hedendaagse sjamanen en opperpriester Van Dissel van ons vragen!
Dit zei premier Rutte op vrijdag 9 oktober tijdens zijn wekelijke persconferentie: “… Dat is allemaal de optelsom van ons niet voldoende houden aan de basisregels. We moeten uiteindelijk met z’n allen tot twee kunnen tellen in Nederland. Ja, tot twee. Er zijn twee maatregelen cruciaal: 1,5 meter en je handen stukwassen.”
Ze verschijnen dagelijks in de media. De Van Dissels van deze wereld: een lange rij met virologen, microbiologen en medici. Rutte praat ze dus na. Eén van hen, arts-microbioloog Jean-Luc Murk, hoorde ik in een talkshow zeggen – met de wanhoop in zijn stem: “Die voorschriften zijn prima, maar men houdt zich er niet aan.”
Keer op keer riep men op om ons strak aan de voorschriften te houden. En toen de cijfers maar opliepen werden er steeds steviger maatregelen genomen om ons foute gedrag tegen te gaan. Wie niet horen wil, moet dan maar voelen, zo zou je de aanpak kunnen noemen. We lijden aan het Bergamo-syndroom. Dat is de doodsangst die we hebben gekregen doordat we ziekenhuisgangen vol met patiënten en overleden mensen zagen. Hiermee zijn we geïndoctrineerd en uiteindelijk zo bang geworden, dat de meeste mensen ook nog denken dat het echt aan ons ligt. Niet aan jezelf hoor, want jij gedraagt je netjes, maar die anderen, die zich niet aan de voorschriften houden. De mensen die we in de media zien en waarover we ons dan lekker boos kunnen maken. Zij, zij zijn de schuld van alles!
Als ik bij deze crisis naar Rutte, De Jonge en het RIVM/OMT en de stoet van nieuwe bekende Nederlanders kijk, zoals Koopmans, Bruynink, Gommers, Voss, Kuipers, Bonten, Rosendaal, Vossen, Wensing, Kluytmans, Tiemen, dan herken ik, wat deze crisis betreft, de aanpak van die primitieve volken, waar ik tijdens mijn studie in de zestiger jaren over had gelezen: het stamhoofd onderwierp zich aan de sjamanen/religieuze leiders met hun aanpak om een groot gevaar af te wenden. Het angstige volk maakte zich daar volledig afhankelijk van en deed wat hen gevraagd was. Ook als dat het offeren van hun eigen kinderen betrof. Alles om het gevaar af te wenden.
En als het nog niet hielp dan werd het volk verteld dat men niet hard genoeg had gebeden en niet voldoende offers had gegeven. Nieuwe offers werden gebracht, harder werd er gebeden. Dit ging door totdat het gevaar geweken was en het volk heel dankbaar was dat het stamhoofd en de religieuze leiders daarvoor gezorgd hadden. Niemand die zich afvroeg of zonder dat bidden of offeren niet hetzelfde gebeurd zou zijn. (En als je dat wel in het openbaar zou doen, dan was de toorn van het stamhoofd en de sjamanen wel heel groot en overleefde je dat niet).
Het onbekende volk, verborgen in de Nederlandse delta
Je zou gehoopt hebben dat anno 2020 we als mensheid een stuk verder waren dan die “primitieve” volkeren tijdens grote crisissen, die ik tijdens mijn studie leerde kennen. Maar deze Corona-crisis laat zien dat dit niet zo is. Er is in maart zo een panieksituatie ontstaan, dat we weer reageren zoals de mensheid reageerde toen ze nog heel weinig kennis hadden over de oorzaken van natuurverschijnselen en ziektes. Rutte is ons stamhoofd, die ons lot in handen heeft en de dreiging voor ons moet afwenden. En het RIVM/OMT zijn onze sjamanen, die ons instrueren hoe we zelf kunnen zorgen dat het gevaar weer wijkt: “handen stukwassen”, “1,5 meter houden” , als je dat maar goed doet, verdwijnt het gevaar weer.
En we zijn/worden daarbij zo bang gemaakt, dat we bereid zijn vrijwel ieder offer te geven. Weliswaar niet op de vroegere manier (door mensen/dieren op een offerplaats te doden), maar we zijn bereid om grote delen van onze samenleving, zoals we die kenden, zelf kapot te maken vanuit die primitieve doodsnood.
Die gevoelens worden nog eens sterk aangewakkerd door de wijze waarop onze media in deze periode functioneren. Uitzonderingsgevallen bij deze ziekte worden gepresenteerd als de regel, zodat iedereen denkt dat dit hem/haar ook kan overkomen. Kritische vragen worden niet gesteld. Lessen uit wat er gebeurd in andere landen worden niet getrokken. Afwijkende geluiden worden amper doorgegeven. Het Nederlandse volk lijkt sprekend op een volk dat diep in de jungle van het Amazonegebied woont met een eigen aanpak voor het grote gevaar waarmee ze blijkbaar moeten omgaan. En amper contact hebben met de buitenwereld.
In die studieboeken toen werd regelmatig beschreven hoe een onderzoeker voor het eerst als buitenstaander bij een volk kwam. Vooral als die onderzoeker dan een tijd bij dat volk mocht blijven wonen. Margaret Mead heeft diverse van die volkeren ongeveer 90 jaar geleden op die manier bestudeerd en beschreven, met name in Oceanië en Nieuw-Guinea.
Het was ook altijd een uitdaging voor zo’n onderzoeker, die natuurlijk de taal niet sprak, om het volk een naam te geven. Een bijzonder gebruik of speciale klanken die men in de taal had, werden dan gebruikt voor de aanduiding van zo’n volk. Ik denk dat een moderne Margaret Mead die dit primitieve Nederlandse volk als eerste buitenstaander zou ontdekken en goed luisterde naar het stamhoofd Rutte ons volk het “handenstukwassen”- volk genoemd zou hebben. Want dat was een klankencombinatie die ze het vaakst van hem hoorde.
Maar het kan ook anders
Maar als we met z’n allen nu eens niet door angst overheerst ons logisch denkvermogen op een zeer laag pitje hadden gezet? Als we nu eens wel kritische vragen zouden stellen aan onze leiders en die nieuwe groep sjamanen? Als we ons nu wel eens los zouden maken van de gedachte dat eigenlijk de enige reden van de verspreiding van het virus ligt aan het gebrek van discipline van ons om zich aan die twee cruciale maatregelen van stamhoofd Rutte te houden? Als we nu wel eens zouden willen leren van wat er in sommige landen gebeurt en wetenschappelijke studies uitwijzen? Als onze media zich wel eens zouden willen ontworstelen aan hun staat van slaafsheid en de behoefte om de gevaren tot in het absurde uit te vergroten? Wat zou er dan gebeuren?
Want het is veel te eenvoudig om te denken dat de opmars in Nederland sinds september met name toe te schrijven is aan ons gedrag. Want hoe kan het dan dat begin augustus er een stijging was in Nederland, maar daarna weer een daling? En daarna weer een stijging?
Want hoe kan het dat in Italië het in september nog goed ging, maar nu toch niet meer zo?
Want hoe kan het dat in Zweden er op dit moment (nog?) amper wat aan de hand is?
Want hoe kan het dat de situatie in Duitsland overall zoveel gunstiger was en is dan in Nederland?
En zijn de effecten van maatregelen die je in april neemt, met steeds hogere temperaturen met steeds meer vocht in de lucht, dezelfde als die je in oktober neemt, met steeds lagere temperaturen en steeds minder vocht in de lucht? Maakt het verschil voor een grote druppel die je uithoest of het lente is of herfst?
Op die vragen hebben onze leiders en sjamanen geen antwoord. Maar die hoeven ze ook niet te geven, want ze krijgen die vragen niet eens. Of men komt met het simplistische antwoord, dat men eerst wel en daarna zich niet meer aan de maatregelen hield of andersom, afhankelijk van de ontwikkeling van de cijfers.
En de belangrijkste vraag, die niet gesteld wordt is, wat hebben jullie nu allemaal geleerd sinds maart voor wat betreft de verspreiding van het virus? Want als ik het stamhoofd Rutte hoor, dan zegt hij sinds maart niets anders dan hij toen al zei. En de sjamanen van het OMT ook.
Door de gebeurtenissen in maart zijn er schillen van kennis, die we als volk hadden opgedaan in honderden, zo niet duizenden jaren, plotsklaps door de angstpsychose verdwenen. En reageren we op de basale primitieve manier van de vroegere tijden.
Maar als we wel die schillen van kennis weer gaan toepassen en denken vanuit logica en niet vanuit de angst dan is het beeld veel duidelijker en de oplossing veel dichterbij. We hoeven niet met zijn allen bang te zijn voor die zonsverduistering en mensen te gaan offeren om te zorgen dat het zonlicht weer gaat schijnen. Maar dan moeten we wel onderkennen dat onze sjamanen het niet bij het rechte eind hadden. En dat hun receptuur ons juist verder van huis heeft gebracht. Ja, ze zijn prima in hun toewijding en aanpak van het verzorgen en genezen van een patiënt. Alle respect daarvoor. Maar helaas zijn ze niet zo goed in het onderkennen van hoe de ziekte zich verspreidt en wat je daartegen kan doen. En daardoor zijn deze sjamanen slecht voor de patiënt Nederland. En zou het stamhoofd Rutte verder moeten kijken dan zijn inmiddels stukgewassen vingers.
In het volgende deel, dat morgen verschijnt, zal ik aangeven dat het dus niet primair onze eigen schuld is, maar dat ons stamhoofd, onze media, en een groot deel van ons volk ons te veel hebben overgeleverd aan onze sjamanen. En hoe we ons daaraan zouden moeten ontworstelen om nog niet veel meer kapot te maken dan we al hebben gedaan.
