Nederland heeft geen interesse in China’s coronavaccin.
Al binnen enkele weken denkt China het eerste werkende coronavaccin op de markt te brengen. En dit jaar volgen er waarschijnlijk nog twee. Maar Nederland heeft geen interesse, ook al lijken de Chinese vaccins volgens deskundigen veilig.
Terwijl heel Europa smacht naar een remedie tegen corona, wordt in een laboratorium in de Chinese hoofdstad Peking de laatste hand gelegd aan het eerste werkende vaccin. Waar westerse medicijnreuzen als AstraZeneca en Pfizer mikken op het eerste kwartaal van 2021 − ‘op z’n vroegst’ −, zegt een woordvoerder van de Chinese staats-farmaceut Sinopharm dat haar bedrijf het vaccin al binnen een paar weken op de markt denkt te brengen: ,,We mikken op november.”
Het megabedrijf staat niet alleen: ook de Chinese vaccinmakers CanSino en SinoVac zeggen dat ze vóór het einde van het jaar met een effectief vaccin op de proppen komen. De farmaceuten in kwestie doorlopen momenteel de laatste onderzoeksfase, waarbij de vaccins op tienduizenden proefpersonen worden getest.
Als alles volgens planning verloopt, liggen eind dit jaar ruim 600 miljoen coronavaccins op de plank. Met ingang van volgend jaar wordt de productiecapaciteit verhoogd naar zelfs enkele miljarden doses per jaar. Vaccins, zo stelt China, die nadrukkelijk óók zijn bestemd voor de rest van de wereld.
En laat er geen misverstand over bestaan: de Chinezen leveren geen broddelwerk. Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, volgt de Chinese ontwikkelingen met belangstelling: ,,Zover we nu kunnen oordelen, doen de Chinese vaccins kwalitatief niet onder voor de westerse vaccinprojecten. Wat ook in hun voordeel spreekt: alle informatie uit de eerste testfases is internationaal gedeeld. Dat was bijvoorbeeld deze zomer bij het Russische coronavaccin Sputnik niet het geval.”
De kans dat we op korte termijn ook in Nederland een coronavaccin van Chinese makelij krijgen, is echter bijzonder klein. Nederland heeft, samen met de andere lidstaten van de Europese Unie, vaccindeals gesloten met zes farmaceuten in Europa en de Verenigde Staten. Volgens ingewijden is een zevende deal in de maak met de Amerikaanse farmaceut Novavax. China lijkt buitenspel te staan.
De kans dat we op korte termijn ook in Nederland een coronavaccin van Chinese makelij krijgen bijzonder klein. Volgens een woordvoerder van minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) is dat niet zo vreemd.
Nederland sloot tot nu vaccindeals met farmaceuten uit Europa en de Verenigde Staten. Hoogleraar en China-expert Peter Ho, verbonden aan de London School of Economics, zegt dat we de Chinezen niet moeten onderschatten: ,,China heeft de afgelopen jaren reuzensprongen gemaakt op het gebied van medische wetenschap. We staan er niet bij stil, maar veel medicijnen die we in het Westen gebruiken, komen uit China. Sinopharm ontwikkelt bijvoorbeeld neusspray die in Nederland gewoon in de schappen ligt.” Toch is de kans dat we op korte termijn ook in Nederland een coronavaccin van Chinese makelij krijgen bijzonder klein.
Tot nu toe hebben wij geen signalen ontvangen dat Chinese producenten van plan zijn een aanvraag bij het EMA in te dienen
Raar? Niet per se, zegt een woordvoerder van minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid). Een vaccin moet in Europa immers voldoen aan strenge eisen van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) voordat het überhaupt de markt op mag: ,,Tot nu toe hebben wij geen signalen ontvangen dat Chinese producenten van plan zijn een aanvraag bij het EMA in te dienen.”
Een woordvoerder van het EMA bevestigt dat. Of er op z’n minst wel gesproken is met Chinese farmaceuten? ,,Daarover doen we geen uitspraken.”
Navraag bij de farmaceuten in kwestie leert dat er nooit contact is geweest met Europa. Ze staan echter wel degelijk open voor zakendoen met andere landen, waaronder Nederland, klinkt het in koor. De Chinese ambassade in Den Haag is zelfs bereid om de Nederlandse autoriteiten in contact te brengen met de vaccinmakers in China, laat ze in een reactie aan deze krant weten: ,,Als we van Nederlandse zijde daartoe een verzoek krijgen, zullen we daar direct werk van maken.”
Vanwaar dan toch die koudwatervrees? Peter Ho vermoedt dat geopolitieke overwegingen een belangrijke rol spelen in de terughoudendheid binnen de Europese Unie: ,,West-Europese landen kijken nu eenmaal liever naar de Angelsaksische landen dan naar China. De vrees bestaat dat China met de levering van vaccins wereldwijd invloed wil kopen.”
Tegelijkertijd zitten er aan de praktische kant van het verhaal wat potentiële haken en ogen, zegt hoogleraar vaccinologie Huckriede. ,,De Chinese vaccins die ver in ontwikkeling zijn, worden gemaakt met geïnactiveerd virus. Dat op grote schaal maken, is niet zonder gevaar. Het blijft immers virusmateriaal. Voorzorgsmaatregelen zijn daarom noodzakelijk en dat beperkt de productiecapaciteit.”
Concreet: als de Europese landen een Chinees coronavaccin willen, moeten zij hun beurt afwachten. ,,Eerst is de Chinese bevolking aan de beurt, dan komen de landen waarmee China nauw samenwerkt aan bod. Daar gaat sowieso een poos overheen. Wellicht dat China zwicht voor een goed bod uit het rijke Westen, maar dat zou niet eerlijk zijn naar de andere landen.”
China zelf laat er in ieder geval geen gras over groeien. De afgelopen maanden is een start gemaakt met het vaccineren van honderdduizenden Chinezen. Het gaat om essentieel personeel, zoals militairen, douanepersoneel, transportmedewerkers en docenten. De Chinese autoriteiten doen dat onder het mom van ‘noodgebruik’: de nood is zó hoog, dat een vaccin dat niet alle testfases heeft doorlopen, toch kan worden ingezet.
Die voorbarigheid leverde de Aziatische grootmacht wereldwijd een storm van kritiek op. Het is dan ook een opmerkelijke gang van zaken, zegt Ton de Boer, voorzitter van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. ,,Of een vaccin écht werkzaam en veilig is, kan pas worden geconcludeerd als het is getest op een grote groep mensen. Dat gebeurt pas in de laatste testfase. De resultaten daarvan zijn nog niet bekend.”
Het is nog onduidelijk wat de invloed van de vaccins op lange termijn is. Daarnaast kan het bijwerkingen veroorzaken of een infectie zelfs verergeren
Dat tijdens de eerdere testfases bleek dat de Chinese vaccins bij de proefpersonen antistoffen hadden opgewekt, doet daar niets aan af. De Boer: ,,Het is nog onduidelijk wat de invloed daarvan op lange termijn is. Daarnaast kan een vaccin bijwerkingen veroorzaken of een infectie zelfs verergeren. Alleen een studie met tienduizenden mensen kan daarover uitsluitsel geven.”
Waar de Chinese farmaceuten bij de officiële vaccinproeven keurig de internationale protocollen volgen, wordt bij het zogeheten ‘noodgebruik’ een rookgordijn opgetrokken. Niemand krijgt inzicht over hoeveel Chinezen buiten de officiële tests om al een vaccin hebben gekregen. Laat staan hoe het met mogelijke bijwerkingen zit.
Frappant voorbeeld: deze week werd bekend dat Sinopharm het potentiële corona-vaccin gratis heeft aangeboden aan Chinese studenten die de komende maanden in het buitenland gaan studeren. Nadat daar vanuit het buitenland vragen over kwamen, haalde de farmaceut vliegensvlug de website offline. Studenten die wilden deelnemen, kregen opeens te horen dat het ‘project is opgeschort’. Sinopharm was niet bereikbaar voor commentaar.
Het is precies dat soort fratsen waardoor het Westen met argusogen naar China blijft kijken, stellen deskundigen. Hoe kwalitatief sterk de potentiële coronavaccins ook zijn. En dat is erg zonde, reageert de ambassade van de Aziatische grootmacht vanuit Den Haag met gevoel voor dramatiek: ,,China bekommert zich om het welzijn van iedere persoon op aarde en draagt daar tijdens de pandemie graag een steentje aan bij.”
Chinezen volgen de ontwikkelingen zelf ook met grote interesse. ,,Er zijn vaccinaties beschikbaar, maar die zijn hier in China nu nog maar voor een klein aantal mensen”, zegt Sun Yichen (32), die in Sjanghai een reisbureau runt. ,,Voor de grote populatie is het vaccin er nog niet. De regering zal het ons wel vertellen als het zover is: dit is de oplossing. Pas dan zou ik van het vaccin gebruikmaken.”
Sun kijkt reikhalzend uit naar een oplossing. De toerismebranche waarin hij werkt, staat al maanden onder gigantische druk. ,,Het dagelijks leven in Sjanghai voelt weer als normaal. Maar voor veel industrieën is de economische situatie door corona al maanden een ramp. Ik verdien sinds maart al niets meer. De toerismesector is ingestort. Mensen zijn verplicht hun reizen online te boeken, dat is nationaal beleid. Daardoor hebben ze reisbureaus nu niet nodig.”
Maar dat betekent niet dat er niet gereisd wordt. Na een maandenlange lockdown is het dagelijks leven in China vrijwel weer normaal. Dat blijkt ook uit de cijfers van de reisbewegingen in de Golden Week, de nationale Chinese vakantieweek begin deze maand. Het ministerie van Cultuur en Toerisme maakte bekend dat er in die week maar liefst 637 miljoen reizen zijn gemaakt in China. Dat is 79 procent van het aantal vóór de coronacrisis, vorig jaar in de Golden Week. ,,Velen hebben de auto genomen, dat is de veiligste manier van reizen zolang het coronavirus niet helemaal verdwenen is”, weet Sun. ,,We zijn inmiddels gewend aan leven met het virus.”
Yu Wentao (27), eigenaar van een jeugdvoetbalacademie in Sjanghai, is blij met de versoepelingen. ,,In februari en maart moesten vrijwel alle winkels en bedrijven dicht, mijn voetbalacademie ook. Maar na juni, toen de uitbraken onder controle waren gebracht, is alles veranderd. Juli en augustus waren topmaanden voor mij.” Zelf twijfelt hij net als stadgenoot Sun over gebruik van het vaccin op dit moment. ,,Als het vaccin beschikbaar komt, weet ik niet of ik het zal nemen. Ik ben gezond. Het hangt ervanaf hoeveel het gaat kosten.”
Yu ziet het belang van de mondiale race naar een werkend coronavaccin. ,,Alles gaat om de wereldhandel. De Chinese overheid wil de vaccins overzees verkopen. Dat helpt ons land én de mensen in andere landen. Als je naar de tijdlijn kijkt, heeft het virus het eerst toegeslagen in China. Dus China heeft meer tijd gehad voor de ontwikkeling van een vaccin.”
Ook reisagent Sun ziet de noodzaak van samenwerking. ,,Dat is belangrijk in de jacht op een vaccin. China voegt alle economische en technologische middelen samen om het vaccin te ontwikkelen. De Chinese regering heeft verklaard dat de oplossing, zodra die gevonden is, beschikbaar zal zijn voor de wereld voor een redelijke prijs.”
