WETENSCHAP VERDRAAID TOT MARKETING
Mondkapjes werken niet. Maar er zijn wetenschappers die blijven proberen om telkens opnieuw aan te tonen dat het wel werkt. Als je hun wetenschappelijk onderzoek goed leest, dan falen ze jammerlijk, maar zelfs dan zullen de journalisten nog proberen om het onderzoek zo weer te geven dat het toch lijkt alsof de wetenschap een solide uitspraak heeft gedaan.
95% van de mensen leest de krant niet goed, laat staan het onderliggende wetenschappelijk onderzoek wat de journalist aanhaalde om zijn boodschap te verkondigen. Het is ook niet onze taak om alles te controleren – we zouden moeten kunnen vertrouwen op de media en de wetenschap.
Maar dan blijkt dat we ten prooi vallen aan misleiding en marketing. Blind vertrouwen op de wetenschap en de media is zoiets als het doorfluisterspel dat we als kind speelden. Wat de eerste persoon in iemands oor fluisterde bleek steevast iets totaal anders te zijn dan wat de laatste persoon had gehoord.
ONDERZOEK DAT “AANTOONT DAT”…
Journalisten schermen vaak met ‘wetenschap’ die hun marketingboodschappen zouden moeten onderbouwen. Zo ook in het geval van mondkapjes.
Op 18-11-21 verscheen een onderzoek in het gereputeerde medisch-wetenschappelijke tijdschrift ‘Brittsh Medical Journal’ met de titel: ‘Effectiveness of public health measures in reducing the incidence of covid-19, SARS-CoV-2 transmission, and covid-19 mortality: systematic review and meta-analysis’. Dit onderzoek zou moeten dienen als bewijs dat mondkapjes werken tegen Sars-Cov-2.1
Maar is dat zo? Hoeveel marge zit er tussen de vaak zeer genuanceerde boodschap van de wetenschappers en de ‘kort door de bocht’-boodschappen van bevooroordeelde journalisten? Zoiets al zeven deelnemers in een groot doorfluisterspel..
Wat hoort de 7de, de laatste in de kring?
De laatste in de kring; degene die luistert naar wat oppervlakkige krantenlezer uitkraamt, hoort dit:
Mondkapje werken!
Wat hoort de 6de, de op één na laatste?
De op één na laatste; de vluchtige krantenkoppen lezer zelf, hoort iets zoals dit:
Er is wetenschappelijk bewijs dat mondkapjes werken tegen besmetting.
De 5de
De persoon daarvoor las wellicht iets van een percentage in een artikel en hoort:
53% reductie van virus-overdracht door maskers.
De 4de tot en met de 2de
En daarvoor zitten er nog veel meer mensen in de kring bij het doorfluisterspel.
De 4de leest het krantenartikel grondig.
De 3de zoekt op de computer de bronnen op en opent ze: “Oef, pittige kost. In het Engels ook nog. Maar wel goed dat er bronnen zijn hoor.”
De 2de gaat het artikel van de BMJ lezen, maar snapt het maar half.
De 1ste lezer
De 1ste lezer heeft vaker wetenschappelijk onderzoek gelezen. En hij of zij weet ook in te schatten wat er staat. Bijvoorbeeld over ‘Mask wearing and covid-19 incidence’:
“Six studies with a total of 2627 people with covid-19 and 389 228 participants were included in the analysis examining the effect of mask wearing on incidence of covid-19 (table 1). Overall pooled analysis showed a 53% reduction in covid-19 incidence (0.47, 0.29 to 0.75).”
In het Nederlands vertaald staat er:
‘Het dragen van mondkapjes en de incidentie (het optreden) van covid-19’:
“Zes onderzoeken met in totaal 2627 mensen met covid-19 en 389-228 deelnemers werden opgenomen in de analyse die het effect van het dragen van mondkapjes op de incidentie van covid-19 onderzocht (tabel 1). Algehele analyse van alle onderzoeken samen toonde een vermindering van 53% van de covid-19-incidentie (0,47, 0,29 tot 0,75).”
Wat wordt er bedoeld met “covid-19-incidentie (0,47, 0,29 tot 0,75)”?
0,47 betekent dat de incidentie – de nieuwe besmettingsgevallen ondanks het dragen van een mondkapje – in 47% van de gevallen optreedt. Het komt dus niet voor bij 53% (100%-47%) van de gevallen. En daar valt nog wel het een en ander over te zeggen…
Wat betekenen de cijfers achter 0,47: 0,29 tot 0,75?
Deze cijfers zeggen iets over de betrouwbaarheid van die 47%. Die kan namelijk schommelen tussen de 29% en de 75%!
ONDERLIGGENDE STUDIES
De studie hierboven besproken studie in het BMJ is weer gebaseerd op 6 onderliggende studies. Voor wie zover komt om deze ook nog te lezen is het direct duidelijk dat er nogal wat ruis op de lijn zit.
In de bovenstaande afbeelding is de incidentie – het optreden van – relatief risico in de rechter kolom met getallen weergegeven. De onderzoekers lichten deze getallen als volgt toe:
‘..although heterogeneity between studies was substantial (I2=84%) (fig 5).
‘Risk of bias across the six studies ranged from moderate to serious or critical (fig 2).’
Vertaling:
‘…, hoewel de heterogeniteit tussen de onderzoeken aanzienlijk was (I2=84%) (fig. 5).
‘Het risico op ruis in de zes onderzoeken varieerde van matig tot ernstig of kritiek (fig 2).’
Na dat woordje ‘hoewel’ in de eerste regel komt dus een waarschuwing over het feit dat de bestudeerde zes onderzoeken ‘aanzienlijk’ heterogeen zijn, dat wil zeggen behoorlijk uiteenlopend. Het risico op ‘bias’, (‘vertekening’) of wellicht beter geformuleerd ‘ruis’, varieerde volgens de onderzoekers van ‘gematigd’ tot ‘ernstig’ of zelfs ‘kritiek’.
Daarna laten de wetenschappers keurig zien hoe de ‘ruis’ met het toenemende aantal studies oploopt, wat zij weergeven in de onderstaande tabel.
De wetenschappers leggen uit dat er nogal wat van de ruis toe is te schrijven aan ‘confounding’. Weer zo’n wetenschappelijke term. Het komt erop neer dat ‘confounding variabelen’ – niet waar te nemen bijkomende factoren – een causaal verband kunnen hebben met de variabelen in je experiment waarvan je de relatie wilt onderzoeken. Dit is een belangrijke oorzaak van de eerdergenoemde ruis. Dat deze factor van zeer grote invloed is blijkt uit het feit dat de meest rechtse kolom van confounding voor het grootste gedeelte rood en donkerrood is gekleurd. Dus ‘ernstig of kritiek’, of te wel een zeer hoog niveau van ruis. Dus waar het eigenlijk allemaal op neerkomt is dat de wetenschappers in het onderzoek zelf toegeven dat er eigenlijk veel te veel ruis is om te kunnen stellen dat er bewijs is dat mondkapjes werken.
MET ONDERZOEK KUN JE ALLES AANTONEN?
Daar komt nog bij dat het gaat om een meta-analyse. Dat wil zeggen dat er geen enkel experiment is gedaan, er is alleen gekeken naar zes bestaande onderzoeken. Die getallen zeggen iets over de kwaliteit van de onderzoeken, maar niets over hoe ze zijn uitgevoerd, of onder welke omstandigheden de mondkapjes werden gebruikt. Er is nogal een verschil tussen de situatie dat een chirurg in een steriele ruimte zijn mondkapje laat opzetten door medewerkers met medische handschoenen aan, of dat iemand vlak nadat hij zijn sigaret heeft uitgetrapt een drie weken oud mondkapje uit z’n broekzak frummelt en in de bus stapt. Nog even los van de kwaliteit van het masker.
TERUG NAAR HET DOORFLUISTERSPEL
Hoe had het spel dan wel moeten eindigen? Wat had de boodschap moeten zijn die bij de eerste en de laatste persoon duidelijk over had moeten komen?
Het had bijvoorbeeld kunnen zijn: ‘het is niet mogelijk om met zekerheid te kunnen stellen dat mondkapjes werken.’
De integere wetenschappers aan het begin van het grote doorfluisterspel, die van de oorspronkelijke studies dus, zullen dat beamen en geïrriteerd zijn over het feit dat de mensen aan het eind van het doorfluisterspel een zorgvuldige formulering hebben misbruikt voor politieke- en marketingdoeleinden.
MONDKAPJES WERKEN ALS POLITICI DAT WILLEN…
De minder integere wetenschappers en beleidsmakers die de politici naar de mond praten leggen wetenschappelijk onderzoek uit op een manier die in hun eigen voordeel werkt, of zij negeren het. Jaap van Dissel van het OMT zei voorafgaand aan de mondkapjesplicht (augustus 2020):
“200.000 mensen moeten een week lang een mondkapje dragen om MISSCHIEN – en dan zeg ik nog misschien – 1 corona besmetting te voorkomen.”2
In oktober datzelfde jaar sloeg hij om als een blad aan de boom – zonder enig wetenschappelijk argument – en adviseerde vóór het dragen van mondkapjes. De NOS berichtte:
‘Volgens Van Dissel heeft de wijziging in het OMT-advies niets te maken met een veranderde kijk op mondkapjes, maar meer met het gevoel van veiligheid van mensen. “Uiteraard hebben wij als OMT ons ook gerealiseerd dat sommige mensen toch wel liever een mondkapje op hebben. Als iemand zich dan veiliger waant, vinden wij dat prima”, zegt hij. – NOS3
Hij wordt betaald om wetenschappelijk advies te geven aan de overheid. En hij zegt: “de mensen willen het?” In feite gaat hij op de stoel zitten van een politicus om met nul wetenschappelijke onderbouwing het beleid bepalen.
Wat de mensen van het OMT zeggen heeft heel veel impact op de samenleving. Zeker nu. Het dragen van mondkapjes op scholen wordt na de laatste persconferentie van vrijdag 27 november 2021 voor steeds jongere leeftijd aangeraden, waarbij de suggestie wordt gewekt dat het verplicht is.4,5
Lars Boje Mathiesen, de enige Deense politicus die kritisch staat tegenover dergelijke maatregelen en alleen naar de data kijkt zoals dat zou moeten, verwijst in een filmpje op FB ook naar het hierboven besproken onderzoek (op 3.40 min.) En eerder ook naar een Cochrane onderzoek waar hij niets van heel laat.6
MONDKAPJESPLICHT – KINDERMISHANDELING
Al op 29 juni kwam immunologe Carla Peeters in het blad ‘HP de tijd’ met een serieuze waarschuwing:
Mondkapjesplicht handhaven op middelbare scholen neigt naar kindermishandeling
In de inleiding van het artikel stelt ze:
“Het is onverantwoord om kinderen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar verplicht mondkapjes te laten dragen op middelbare scholen, schrijft immunoloog dr. Carla Peeters. De gezondheid van deze groep kinderen wordt door de overheid op het spel gezet, met een grote toename van fysieke en mentale klachten tot gevolg.”5
Dit betrof tieners. Het is moeilijk voor te stellen dat als het dragen van mondkapjes bij hen al neigt naar kindermishandeling, dit voor kleinere kinderen anders zou zijn. Integendeel.
Bronnen:
BJM.com
Facebook van Aarle
NOS.nl
Tijdelijke Regeling mondkapjesverplichtingen, Artikel 2.A.1.1: “Personen van dertien jaar en ouder dragen een mondkapje in publieke binnenruimten.”
PO Raad in laatste nieuwsbericht: dringend advies voor kinderen vanaf groep 6
Facebook.com
aerzteklaerenauf.de
RIVM
RIVM
TU-delft
Websites met verwijzing medische artikelen
ademvrij.nu/
mondkapjeseffecten.nl/
artsencollectief.nl/mondkapjes/
